Đây là một trong những câu hỏi rất hay mà tôi từng được hỏi trong lớp. Nó hay vì nhiều lý do. Tôi vẫn hay nói với sinh viên rằng 4 tiếng học trên lớp một tuần không giúp chúng ta thành công trong con đường học ngoại ngữ. Thời gian và cách sinh viên tự học sẽ quyết định họ có thành công trên con đường dài hay không. Vậy chúng ta cần tự học như thế nào để đạt được nhiều lợi ích nhất?
Trước hết, việc học theo giáo trình trên lớp sẽ giúp bạn có được kiến thức một cách hệ thống và bài bản, điều này sẽ cho bạn một nền tảng vững chắc để có thể sử dụng ngoại ngữ. Điều này là rất cần thiết với những người học chưa nắm chắc căn bản. Nhưng cao hơn hết, ngoại ngữ còn là một công cụ giúp chúng ta có được kiến thức và kết nối với mọi người.
Khi dạy tiếng Anh cho những nhà điều hành, tôi thấy rằng họ có những mục tiêu cao hơn ngoài việc nói được tiếng Anh. Họ muốn biết cách giao tiếp như thế nào để thu hút và giữ sự chú ý với người nghe. Họ muốn biết cách đặt câu hỏi để xây dựng mối quan hệ và kết nối với mọi người. Đáng tiếc rằng nếu chỉ học theo giáo trình 2-3 buổi một tuần, người học sẽ khó có thể tìm được câu trả lời cho những câu hỏi này.
May mắn rằng kiến thức thì rất phong phú, và chúng ta luôn có thể chủ động tìm kiếm kiến thức. Điều quan trọng là chúng ta cần tìm những nguồn tốt và biết cách khai thác chúng. Lời khuyên của tôi là nếu muốn cải thiện giao tiếp, hãy tìm những hình mẫu tốt và bắt chước họ. Tiếp theo là luôn chủ động tìm kiếm và áp dụng những nội dung kiến thức bạn quan tâm từ những người có kinh nghiệm và chuyên môn trong lĩnh vực bạn muốn biết.
Vậy quay lại câu hỏi, tôi nên tự học như thế nào?
Ngày tôi còn học lớp 12, tôi đã rất thích đọc văn học Anh. Một ngày tôi tình cờ tìm thấy audio sách nói cuốn Jane Eyre trên LibriVox, tôi đã nghe và nhắc lại theo người đọc. Sau khi đọc thầm hết một chương, tôi sẽ dành 10-15 phút để luyện đọc to mỗi ngày. Với tôi việc bắt chước là một việc khiến tôi thấy việc đọc trở nên rất sống động. Tôi đã làm công việc nghe, bắt chước, đọc to trong một vài năm. Bây giờ tôi vẫn dùng cách này khi muốn thay đổi cách nói.
Mãi tới sau này khi đọc về cách Cillian Murphy chuẩn bị cho vai diễn Oppenheimer, tôi mới nhận ra những thứ tôi vô tình làm cũng là cách nhiều diễn viên cũng đã làm để chuẩn bị cho vai diễn mà họ đóng. Đọc, nghe, xem, và tập luyện.
Vậy bạn muốn nói giống ai? Bạn muốn nói về cái gì? Bạn muốn dùng tiếng Anh để biết thêm kiến thức nào?
Một trong những hình mẫu tôi thích là cô Nancy Koehn, nhà sử học công tác tại Harvard Business School. Tôi thích đọc sách và case studies cô viết, tôi thấy văn phong của cô rất cuốn hút và khi xem những phỏng vấn của cô, cô Nancy khiến tôi yêu thích lịch sử và cách lịch sử dạy chúng ta về lãnh đạo can đảm (courageous leadership). Tôi vẫn nhớ một trong những đoạn tôi highlight trên Kindle khi đọc cuốn Forged in Crisis: The Power of Courageous Leadership in Turbulent Times:
When he was fifteen, Abe’s formal schooling ended. Years later, he calculated that the total time he had spent in school amounted to less than a year. This seems remarkable when we consider Lincoln’s achievements as a lawyer, politician, and president. How did he come to know all that he did? The answer is that Lincoln educated himself. He did this in a direct, focused—what today we might call surgical-strike—manner, obtaining the resources he needed to learn about a particular subject, absorbing what he discovered, and then honing his newfound understanding, first for himself and then in practice. Whether he was learning grammar to improve his speaking and writing, land surveying to make a living, or legal precedents to train for the Illinois bar, Lincoln was both teacher and student.
Tạm dịch
Giáo dục chính quy của Abe dừng lại ở tuổi 15. Những năm sau đó, Lincoln tính rằng tổng thời gian học ở trường chỉ vỏn vẹn trong vòng chưa đầy một năm. Điều này thật sự phi thường khi chúng ta xem xét đến những thành tích của Lincoln trong vai trò luật sư, chính trị gia, và tổng thống. Làm cách nào để Lincoln biết những thứ ông ấy biết? Câu trả lời chính là Lincoln đã tự dạy bản thân. Ông ấy đã làm điều này theo một cách trực tiếp và tập trung—hay theo cách gọi hiện nay là tấn công phẫu thuật, thu thập những tài liệu cần thiết để học về một vấn đề cụ thể, hấp thu những gì ông đã khám phá, và mài giũa hiểu biết mới, đầu tiên cho chính bản thân mình và sau đó áp dụng vào thực tiễn. Cho dù là học ngữ pháp để cải thiện khả năng nói và viết, hay khảo sát đất đai để kiếm sống, hay nghiên cứu tiền lệ pháp lý để chuẩn bị cho Kỳ thi Luật sư ở Illiois, thì Lincoln luôn vừa là một người thầy và một người trò.
Khi đọc và bắt gặp từ vựng hay mà tôi muốn dùng, tôi sẽ ghi lại trong sổ. Dưới đây là cách ghi chép theo MFU (Meaning, Form, Use). Vì nếu chỉ biết định nghĩa, người học sẽ không thể sử dụng chính xác từ đó. “Biết” một từ đòi hỏi người học phải sử dụng thành thạo một từ đã biết, và sử dụng từ “đã biết” theo một cách mới (1). Tra từ điển sẽ giúp tôi biết thêm về collocations. Collocations là cách các từ kết hợp với nhau để diễn đạt chính xác và tự nhiên nhất.
Ở trên lớp, tôi sẽ giúp người học quan sát và phát hiện collocation. Trước hết họ cần ghi nhớ cấu trúc đúng, sau đó họ sẽ thử đặt câu với những cấu trúc mới học, và cuối cùng họ phải nói và lặp lại một vài lần để củng cố. Quy trình này giúp đảm bảo người học của tôi sẽ nói “amount to less than a year”, thay vì “amount less than a year.”
Sau khi đọc và nghe, tôi sẽ viết lại những suy nghĩ của mình. Cuối cùng tôi sẽ nói chúng.
I learnt from Lincoln’s story that formal schooling did not decide his success as a lawyer, politician and president. Lincoln had always been an autodidact, he was curious, and he was actively seeking knowledge. Although the total time he had spent in school amounted to less than a year, he spent his whole life learning, and that explains why he achieved great success.
Đọc và nghe là quá trình tiếp thu ngôn ngữ. Viết và nói là quá trình sản sinh ngôn ngữ. Có một câu nói của Stephen King mà tôi rất thích. “If you don’t have time to read, you don’t have the time (or the tools) to write. Simple as that.”
(1) Scrivener, J. (2011) Learning Teaching. The Essential Guide to English Language Teaching. Macmillan Education, Oxford.
